تاریخچه سی و سه پل
این پل زیبا که به عنوان نماد شهر اصفهان شناخته می شود، شاهکار معماری صفویان است و به دستور شاه عباس اول، با نظارت و هزینه ی سپهسالار الله وردی خان گرجی ساخته شد.
عصر صفوی از نظر شهرسازی و ساخت سازه های مهندسی از درخشان ترین دوران تاریخ بود و گل سرسبد آن سی و سه پل است که با وجود گذر قرن ها هنوز از باشکوه ترین سازه های معماری ایران و جهان محسوب می شود.
از دوران قدیم سی و سه پل اصفهان چشم هرجهانگرد و بیننده خوش ذوقی را خیره می کرده و حتی جهانگردان معروفی مثل تارونیه فرانسوی، سرپرسی سایکس انگلیسی و شاردن از آن به تعریف تمجید یاد کرده اند و این بنا را جز پل های درجه اول دنیا و حتی شاهکار معماری نامیده اند که ارزش سفر کردن و دیدنش را دارد!
سی و سه پل در طول زمان نام های برازنده ای داشته است که پل شاه عباسی، پل الله وردی خان، پل جلفا، پل چهل چشمه و پل سی و سه چشمه از معروف ترین آنهاست.
این بنا در 15 دی ماه 1310 با شماره 110 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
سی و سه پل، شاهکار معماری ایرانی!
با نشستن شاه عباس صفوی بر تخت سلطنت و انتخاب اصفهان به عنوان پایتخت ایران اقدامات زیادی برای عمران و آبادانی شهر انجام گرفت. پلان اصلی شهر اصفهان چهار باغ بوده که از دو محور عمود بر هم تشکیل می شده و سی و سه پل در امتداد یکی ازین محورهای اصلی قرار گرفت و متصل کننده چهارباغ عباسی به چهارباغ بالا، باغ هزار جریب، عباس آباد و محله جلفا بوده است.
همزمان با آبادانی باغ های چهارباغ عباسی، استاد معمار حسین بنا اصفهانی، پل را در عریض ترین قسمت زاینده رود ساخت، جایی که جریان روان و آرام آب زیر پل چشم اندازی زیبا می آفرید.
ساختار معماری سی و سه پل
سی و سه پل به طول تقریبا 360 متر و عرض 14 متر با 40 چشمه ( یا طاق بزرگ) و کاملا منظم بوده است که امروزه فقط 33 طاق آن باقی مانده و 295 متر طول دارد. شالوده بنا از آهک و سنگ است و طبقات بالاتر آن را با آجر و گچ ساخته اند.
پل چهل چشمه دو طبقه بوده واز هر دو طبقه آن برای رفت و آمد مردم استفاده می شده. طبقه پایین یک پیاده رو دارد که کمی از سطح رودخانه بالاتر ساخته شده و بین پایه های پل ها سکوی های سنگی قرار گرفته که در زمان کم آب شدن زاینده رود مردم از روی آن می گذشتند.
هر پل دو ستون دارد که بهم متصل اند و یک طاق بزرگ را شکل می دهند که نمای مستطیلی یکپارچه و زیبا می سازد. در دو سمت نیز پله هایی برای ارتباط طبقه پایین با طبقه بالا ساخته شده است.
طبقه دوم با معماری ایرانی و بسیار زیبا روی طبقه زیرین بنا شده و یک شاهراه اصلی سنگ فرش شده و عریض در وسط قرار دارد که محل عبود سواره ها و کاروان ها بوده و دو راه رو مسقف و باریک تر در کنار آن است که برای عبور افراد پیاده استفاده می شده.
پیاده روها مزین به حدود 99 طاقچه ی کوچک هستند و از یک طرف به زاینده رود و از طرف دیگر به شاهراه اصلی مشرف می شوند و می گویند روی آن ها تابلوی های نقاشی زیبا قرار داشته است.
از این قسمت در زمان طغیان رودخانه استفاده می شده و جشن های رسمی را نیز در این طبقه برگزار می کردند.
13 تیرماه هر سال جشن باستانی آبریزگان یا آب پاشان ( جشنی که برای گرامی داشت آب برگزار می شده و در آن مردم روی هم آب و گلاب می ریختند و شادی می کردند) با حضور شاه و درباریان، شعرا و مردم روی این پل برگزار می شده است.
آیین نوروز و مراسم گلریزان برای شاه عباس، علاوه بر باغ نقش جهان روی این پل هم انجام می شده و مدت عید نوروز به دستور شاه آن را آذین می بستند و چراغانی می کردند.
با ساکن شدن ارامنه در اصفهان و محله جلفا این پل، مکانی برای برگزاری مراسم های ارمنی مثل خاج شویان هم بوده است. ارمنیان در میدان جلوی پل کالاهای خود را با بازرگانان اصفهانی معامله می کردند اما حق عبور از پل را نداشتند.
در کتاب عالم آرای عباسی در مورد این پل نوشته اند، که چهل چشمه ( یا دهانه) داشته است و از هر کدام از چشمه ها آب جاری بوده. بعد ها با کشت درختان و انحراف آب بعضی از دهانه ها تقریبا متروک می شوند اما در سال 1330 شهردار اصفهان آقای مصطفی خان مستوفی این اراضی را از دست غاصبان می گیرد و مجرای عبور آب را باز می کند و دیواری سنگی در سمت شمال پل می سازد که آثار آن هنوز دیده می شود.
در شمال شرقی 33 پل بنایی آجری قرار دارد که یادبودی است برای شاعر قصیده سرای اصفهانی کمال الدین اسماعیل که در حمله مغول از بین رفت. در جلوی پل مجسمه ای از رضا شاه قرار داشته که سوار بر اسب بوده اما امروزه به میدان 24 اسفند منتقل شده است.
تاریخ دقیق ساخت پل مشخص نیست اما در اوایل قرن 11 هجری و بین سال های 1005 تا 1011 ساخت آن تمام شده. احتمالا ابتدا طبقه زیرین پل را بنا کرده اند و بعد بر حسب نیاز در زمان طغیان رودخانه طبقه بالا به آن اضافه شده است.
راه دسترسی به سی و سه پل
برای دسترسی به 33 پل می توانید از سمت شمال از طریق خیابان کاوه به خیابان چهارباغ عباسی و میدان انقلاب بروید و یا در جنوب از دروازه شیراز و چهارباغ بالا به پل برسید.
به هرحال از هر راهی که خودتان را به این بنای تاریخی زیبا برسانید مطمئن باشید لحظه های خاطره انگیزی را هنگام قدم زدن بر دل زاینده رود تجربه خواهید کرد.
