مساحت کل مجموعه 21825 متر مربع است که در حال حاضر به صورت باغ آرامگاه و زیر نظر میراث فرهنگی شهر شیراز اداره می شود. این بنا در تاریخ 18/09/1354 با شماره 1009 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مطلب پیشنهادی: دیدنی های شیراز را بشناسید

آشنایی با حافظ و آرامگاه حافظیه

خواجه شمس الدین محمد، ملقب به حافظ یا لسان الغیب، از شاعران بزرگ قرن هشتم است که با توجه به روایات بین سال های 725 - 728 به دنیا آمده. پدرش اصفهانی یا همدانی و مادرش اهل فسا یا کازرون شیراز بوده است و در سال 791 - 792 از دنیا می رود و در گورستان عمومی شهر به نام خاک مصلی دفن می شود که بعد ها این مکان زیارتگاه مشتاقان شیخ راز می شود و با تغییر کاربری تبدیل به یکی از معروف ترین بناهای تاریخی شیراز می شود و روز 20 مهرماه به احترام او روز حافظ نام گذاری می شود.

تاریخچه بنای حافظیه

65 سال بعد از مرگ حافظ، در سال 856، شمس الدین محمد یغمایی وزیر میرزا ابولقاسم بابر گورکانی حاکم فارس، برای اولین بار عمارتی گنبدی شکل روی مقبره حافظ بنا کرد و در جلوی آن حوضی ساخت که آب رکن آباد در آن جاری بود.

کریم خان زند در زمان خود بارگاهی به سبک زندیان جایگزین سازه قبلی کرد و سنگ قبری مرمرین روی مقبره قرار داد و غزلیات حافظ به دستور او و به قلم حاجی آقاسی بیگ افشار آذربایجانی، روی آن خوشنویسی شد.

هم چنین تالاری با چهارستون سنگی یکپارچه با نقش گل و مرغ، در جلوی بارگاه بنا کرد و در زیر آن یک آب انبار ساخت.

نحوه قرار گیری تالار و بارگاه، مجموعه حافظیه را به بخش شمالی و جنوبی تقسیم می کرد که مقبره حافظ در بخش شمالی و یک باغ زیبا در بخش جنوبی قرار می گرفت.

در دوران های بعد آرامگاه حافظ مورد کم لطفی حاکمان وقت قرار گرفت تا اینکه در زمان رضا شاه پهلوی معماری فرانسوی به نام آندره گدار طراحی مجموعه حافظیه را بر عهده گرفت، که ساختار امروزی مجموعه را شکل داد.این طرح توسط تیمی به سرپرستی علی سامی اجرا شد .

مطلب پیشنهادی: آرامگاه ها، مساجد و جاذبه های مذهبی ایران را بشناسید 

ساختار مجموعه فعلی حافظیه

مجموعه فعلی حافظیه شامل دو بخش اصلی شمالی جنوبی و بخش های فرعی شرقی و غربی است. ورودی مجموعه، از بخش جنوبی آن و در امتداد یک نارنجستان بسیار زیباست که از دو سمت، دو حوض بزرگ زیبا از زمان زندیه آن را مزین می کنند.

نارنجستان با مساحت 9983 متر مربع به یک رواق بلند ختم می شود که 56 متر طول و 7 متر عرض دارد و در زیر آن آب انبار کریم خانی قرار گرفته است. رواق به سبک تالار های هخامنشی ساخته شده و دارای 20 ستون است که 4 ستون اصلی آن در زمان کریم خان ساخته شدند و 16 ستون دیگر در زمان پهلوی به آن اضافه شد.

با عبور از رواق به بخش شمالی مجموعه می رسیم که مقبره اصلی در آن قسمت قرار دارد.

ویدیوی 360 درجه از حافظیه از نقطه رواق - حد فاصل نارنجستان و آرامگاه حافظ

ویدیوی 360 درجه از فاصله بین رواق حافظیه و آرامگاه حافظ

مقبره حافظیه

سنگ قبر مرمرین خواجه بر روی سکوی چند پله ای دایره شکلی قرار گرفته و در بالای آن گنبدی هشت ضلعی بروی هشت ستون قرار گرفته است. سقف بنا از جنس مس و شبیه به کلاه صوفیان طراحی شده است. دایره در عرفان سمبل زمین و هشت ضلعی نماد هشت در بهشت است و به خوبی جایگاه عرفانی حافظ را نشان می دهد. 

این نماد ها نشان می دهند که حافظ درحالی که مراتب عرفانی را طی می کرده و راه خود را به سوی آسمانی شدن پیش گرفته اما از زندگی زمینی و خاکی خود غافل نبوده و حضوری موثر در اجنماع عصر خود داشته، یعنی حافظ نه فردی مطلقا آسمانی بوده نه فردی کاملا زمینی.

در زیر گنبد، کاشی های هفت رنگ معرق در رنگ های بی نظیر کار شده است که مزین به خط ثلث هستند. دو حوض مستطیل نیز در دو سمت مقبره قرار گرفته اند.

ویدیوی 360 درجه از داخل آرامگاه حافظ به اطراف

بخش های دیگر مجموعه حافظیه

قسمت های دیگر مجموعه شامل آرامگاه های خانوادگی، کتابخانه و قهوه خانه سنتی هستند. در سمت جنوب غرب، آرامگاه خانواده قوام شیرازی حاکمان فارس در زمان قاجار و آرامگاه مشاهیر معاصر فارس قرار گرفته اند.

در بخش شرقی نیز آرامگاه خانوادگی خانواده فربد و معدل، از خانواده های سرشناس شیراز واقع شده است. همچنین کتابخانه ای به مساحت 440 متر مربع در بخش شمالی آرامگاه است و اکنون به عنوان مرکز حافظ شناسی مورد استفاده است.

ویدیوی 360 درجه از اطراف آرامگاه حافظ

دیوان حافظ

حافظ بر خلاف محبوبیت جهانی شاعری کم کار بوده و از او تنها دیوان غزلیاتش، یک مثنوی به نام ساقی نامه و چندین رباعی به جا مانده که پس از مرگ، شاگردش محمد گل اندام اشعار حافظ را جمع آوری و بصورت کتاب تالیف می کند.

بر اساس اشعاری منسوب به حافظ می گویند از خواجوی کرمانی تاثیر گرفته است اما خودش سعدی را استاد غزل می داند. صاحب نظران غزلیات حافظ را حدود 500 غزل تخمین می زنند و بقیه اشعار را منتسب به او می دانند.

ویدیوی 360 درجه از آرامگاه حافظ در شب